Η απόφαση του ΕΔΔΑ εκθέτει ανεπανόρθωτα την κυβέρνηση Σαμαρά, για πρακτικές που εφαρμόζει και σήμερα το Μαξίμου ● Γράφουν στην «Εφ.Συν.» εκπρόσωποι των τριών από τις πέντε οργανώσεις που προσέφυγαν στο ΕΔΔΑ για λογαριασμό των επιζώντων.
Η ιστορική καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου την Τετάρτη για το ναυάγιο στο Φαρμακονήσι, με 11 νεκρούς πρόσφυγες τον Ιανουάριο του 2014, ξαναθέτει με πιεστικό τρόπο ερωτήματα για τις εγκληματικές πολιτικές του ελληνικού κράτους στα σύνορα.
Οπως κατήγγειλαν οι 16 επιζώντες, το ναυάγιο συνέβη ενώ το Λιμενικό ρυμουλκούσε τη βάρκα τους προς την Τουρκία, σε μια παράνομη και εντέλει θανατηφόρα επιχείρηση επαναπροώθησης. Το Λιμενικό και η κυβέρνηση Σαμαρά αντέτειναν ότι γινόταν επιχείρηση διάσωσης και οι εισαγγελικές αρχές έβαλαν βιαστικά την υπόθεση στο αρχείο. Η απόφαση του ΕΔΔΑ δικαιώνει τους επιζώντες που προσέφυγαν, επιδικάζοντάς τους συνολικά αποζημίωση 330.000 ευρώ, και καταδικάζει την Ελλάδα μεταξύ άλλων για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή.
Το ΕΔΔΑ υπογραμμίζει την απουσία σωσιβίων από το σκάφος του Λιμενικού, την καθυστερημένη ενημέρωση του συντονιστικού κέντρου διάσωσης και την καθυστερημένη ειδοποίηση για παρέμβαση, την απουσία εξηγήσεων εκ μέρους της Ελλάδας, τη χρησιμοποίηση διερμηνέα που δεν μιλούσε τη γλώσσα των επιζώντων, την αλλοίωση του περιεχομένου των καταθέσεων, την άρνηση του εισαγγελέα να διερευνήσει την καταγγελία για επαναπροώθηση.
Η απόφαση εκθέτει την τότε κυβέρνηση Σαμαρά για την απόπειρα συγκάλυψης των ευθυνών του Λιμενικού με τον ίδιο τρόπο που επιχειρεί σήμερα η κυβέρνηση Μητσοτάκη να συγκαλύψει τις καταγγελίες για επαναπροωθήσεις. Γράφουν σήμερα στην «Εφ.Συν.» οι πρωταγωνιστές τριών από τις πέντε οργανώσεις που προσέφυγαν στο Δικαστήριο για λογαριασμό των επιζώντων.
Νεκροί στο Αιγαίο, η δυσάρεστη επιστροφή στο Φαρμακονήσι
Του Κωστή Τσιτσελίκη*
Τον Ιανουάριο του 2014, οκτώ παιδιά και τρεις γυναίκες πρόσφυγες πνίγηκαν σε ναυάγιο στο Φαρμακονήσι σε επιχείρηση ευθύνης του Λιμενικού. Η διοικητική και δικαστική εξέταση των περιστατικών της αποτυχημένης διάσωσης και ενδεχομένως της επιχείρησης επαναπροώθησης έκλεισε γρήγορα με την προσχηματική βεβαιότητα για την ανυπαρξία οποιασδήποτε ευθύνης ως προς τις πράξεις και τις παραλείψεις που συνδέονταν με τον θάνατο 11 ανθρώπων και τη θέση σε άμεσο κίνδυνο ζωής άλλων 16. Λίγο μετά το γεγονός –ένας ακόμα κρίκος στη μακρά αλυσίδα των εκατοντάδων θανατηφόρων περιστατικών στο Αιγαίο μέχρι σήμερα– ο υπουργός Ναυτιλίας και Αιγαίου έσπευσε να εξάρει το διασωστικό έργο του Λιμενικού.
Επίσης δήλωσε ότι δεν μπορεί το θανατηφόρο ναυάγιο να «αποτελεί αντικείμενο χαζής εκμετάλλευσης» και ότι «κανείς δεν θέλει να ανοίξουμε τις πύλες και όλοι οι μετανάστες να απολαμβάνουν άσυλο στη χώρα» («Το Ποντίκι», 23/1/2014). Ετσι, ο κύριος Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, σήμερα αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, προεξόφλησε το κλείσιμο της υπόθεσης, κόντρα σε κάθε δικονομικό κανόνα που επιτάσσει την επιμελή και προσήκουσα διερεύνηση των πιθανών ευθυνών των εμπλεκομένων. Επίσης, διατύπωσε με σαφήνεια αυτό που γνωρίζουμε και σήμερα: ότι η ποινική ευθύνη των κρατικών αρχών κάμπτεται μπροστά στην αναγκαιότητα αποτροπής με κάθε μέσο της εισόδου των προσφύγων και των μεταναστών στην ελληνική επικράτεια. Οτι, δηλαδή, το σχετικό διεθνές και ελληνικό δίκαιο εφαρμόζονται κατά βούληση, καθώς οι πρακτικές αποτροπής ακόμα και με θανάσιμα αποτελέσματα υπερισχύουν ως πολιτικό παράδειγμα και καθαγιάζουν τα παράνομα μέσα που χρησιμοποιούνται.
Η υπόθεση των νεκρών προσφύγων στο Φαρμακονήσι κατέληξε το 2015 στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Safi and Others v Greece) με πρωτοβουλία πέντε οργανώσεων (Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, Ελληνική Ενωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Pro Asyl, Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών, Δίκτυο για τα Πολιτικά και Κοινωνικά Δικαιώματα).
Υστερα από μακρές διαδικασίες διερεύνησης των πραγματικών περιστατικών και της βασιμότητας των νομικών επιχειρημάτων των θυμάτων, το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή των προσφευγόντων. Οχι μόνο ως προς την παράλειψη των δικαστικών αρχών να διερευνήσουν όπως αρμόζει μια τόσο σημαντική υπόθεση αλλά κυρίως διαπίστωσε αιτιώδη συνάφεια των ενεργειών και των παραλείψεων του Λιμενικού ως προς τον θάνατο των 11 ανθρώπων. Τέλος, το Δικαστήριο διαπίστωσε ατιμωτική και απάνθρωπη συμπεριφορά στους επιζήσαντες του ναυαγίου από άντρες του Λιμενικού.
Θα αποδοθούν πολιτικές και ποινικές ευθύνες εκεί που αναλογούν; Θα ακουστεί μια συγγνώμη από την κυβέρνηση και κυρίως από τον κύριο Βαρβιτσιώτη; Θα ανοίξει η δημόσια συζήτηση σχετικά με τις θανατηφόρες επαναπροωθήσεις (συχνά μάλιστα ύστερα από απαγωγές στην ενδοχώρα) που γίνονται με ευθύνη των ελληνικών αρχών, όπως αναφέρουν τόσες και τόσες αξιόπιστες μαρτυρίες και εκθέσεις οργανισμών και οργανώσεων; Θα εναρμονιστεί η κυβέρνηση με το διεθνές δίκαιο που τόσο συχνά επικαλείται; Θα σταματήσει επιτέλους η ατιμωρησία οργάνων του ελληνικού κράτους που συνεργούν με δόλο ή αμέλεια σε σειρά εγκλημάτων;
Ας μην ξεχνάμε την κρίση στους κόλπους της FRONTEX για τη συγκάλυψη των επαναπροωθήσεων και τα ασφαλιστικά μέτρα που έχει διατάξει το Δικαστήριο του Στρασβούργου σε πλήθος υποθέσεων επαπειλούμενων επαναπροωθήσεων. Η κρίση υποδοχής των προσφύγων και των μεταναστών δεν μπορεί να κρύβεται άλλο κάτω από την απαξιωτική και αυτο-υπονομευτική άρνηση των φαινομένων. Κυρίως γιατί αποσαθρώνει το δικό μας κράτος δικαίου και τη δική μας δημοκρατία. Η νομική δικαίωση των θυμάτων του ναυαγίου έχει και συμβολικό και πολιτικό χαρακτήρα.
Ας αναλογιστούν επιτέλους, ο πρωθυπουργός, οι αρμόδιοι υπουργοί και οι δικαστικοί αξιωματούχοι, ότι η εναρμόνιση με τη νομιμότητα δεν είναι επιταγή κάποιας αόριστης και εύπλαστης αρχής. Αφορά τα θεμέλια του θεσμικού οικοδομήματος που με τόσες θυσίες αναπτύχθηκε και που περιγράφεται στο Σύνταγμά μας. Αυτό πλήττουν κάθε φορά εκείνοι που αποτρέπουν τη διερεύνηση των ευθυνών σε όσα συμβαίνουν στα εκατοντάδες Φαρμακονήσια, όταν επιβραβεύουν εγκληματικές συμπεριφορές με ένα κλείσιμο του ματιού και ρίχνουν νερό στον μύλο της ατιμωρησίας.
- Καθηγητής, κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Δικαίωση των θυμάτων
Της Μαρίας Παπαμηνά*
Η εμβληματική απόφαση του ΕΔΔΑ για το ναυάγιο του Φαρμακονησίου δικαιώνει τα παιδιά και τις μητέρες τους, που έχασαν τη ζωή τους και βέβαια τους συγγενείς τους και τους άλλους πρόσφυγες που διασώθηκαν. Από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες εκφράζουμε τη βαθιά ικανοποίησή μας και τη μεγάλη συγκίνησή μας. Πλαισιώσαμε τους διασωθέντες από την πρώτη στιγμή, οι δικηγόροι μας, οι διερμηνείς μας και οι κοινωνικοί λειτουργοί, στη διαδικασία ενώπιον του Ναυτοδικείου Πειραιά και μέχρι και την προσφυγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Πλαισιώσαμε και συμπαρασταθήκαμε στους ανθρώπους και στις δύσκολες στιγμές τους του θρήνου και της απόγνωσης.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταλογίζει ευθύνες στην ελληνική κυβέρνηση επειδή δεν έκανε, ενώ όφειλε, αυτό που μπορούσε για να προστατέψει τις ανθρώπινες ζωές, δεν διερεύνησε, επίσης ως όφειλε, τις καταγγελίες των διασωθέντων για προσπάθεια των λιμενικών αρχών να τους επαναπροωθήσουν στην Τουρκία, δεν σεβάστηκε την αξιοπρέπειά τους και τους μεταχειρίστηκε με απάνθρωπο και εξευτελιστικό τρόπο όταν, αμέσως μετά αυτή την τραγική εμπειρία και την απώλεια των συγγενών τους, οι ελληνικές αρχές τους ξεγύμνωσαν για να τους κάνουν σωματικό έλεγχο.
Η απόφαση έρχεται σε μία κρίσιμη χρονική στιγμή, που οι καταγγελίες για επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα αυξάνονται δραματικά. Πρέπει να σταματήσουν πια αυτές οι βίαιες και παράνομες πρακτικές στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας είναι υποχρέωση και δικαίωμα όλων και μας αφορά όλες και όλους.
- Δικηγόρος, συντονίστρια Νομικής Υπηρεσίας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες
Ο πυρήνας της δημοκρατίας
Της Μαριάννας Τζεφεράκου*
Η συγκεκριμένη ιστορική απόφαση του ΕΔΔΑ υπενθυμίζει στα κράτη ότι η διάσωση και η προστασία της ζωής είναι και πρέπει να είναι υπέρτερη της προστασίας και ελέγχου των συνόρων. Eντεκα παιδιά και γυναίκες πνίγηκαν στις 4 Ιανουαρίου του 2014, κατά τη διάρκεια μια επιχείρησης επαναπροώθησης του ελληνικού Λιμενικού, στο πλαίσιο της μικτής επιχείρησης με τη FRONTEX «ΠΟΣΕΙΔΩΝ». Με την απόφαση αυτή δικαιώνονται και οι προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών, όπως και των οργανώσεων που εκπροσωπώ, προς υπεράσπιση αυτών των αρχών και ανάδειξη της αλήθειας και απόδοση δικαιοσύνης. Υπενθυμίζουμε για άλλη μια φορά πως ο σεβασμός και η προστασία της ζωής και της αξιοπρέπειας των προσφύγων στα σύνορα δεν αφορά μόνο τα δικαιώματα των προσφύγων αλλά αφορά όλους μας, τη δημοκρατία μας και το κράτος δικαίου. Να σταματήσει η πολιτική των επαναπροωθήσεων και εξευτελισμών στα σύνορα.